รัสเซียแสวงประโยชน์จากการระบาดของไวรัสโคโรนา: การเผยแพร่ข้อมูลบิดเบือน

ที่มาภาพ: Vladimir Putin’s spokesman dismissed the claims as ‘unfounded accusations’. Photograph: Mikhail Klimentyev/Tass https://www.theguardian.com/world/2020/mar/18/russian-media-spreading-covid-19-disinformation

รัสเซียจะยังคงถือโอกาสแพร่กระจายข้อมูลบิดเบือนเกี่ยวกับไวรัส โดยมีเจตนาเชิงกลยุทธ์เพื่อแบ่งแยกตะวันตกในห้วงเวลาที่ประเทศต่าง ๆ จำเป็นต้องทำงานร่วมกัน

รัสเซียพัฒนาขีดความสามารถในการแพร่กระจายข้อมูลบิดเบือน (disinformation)[1] ในระดับอุตสาหกรรม เพื่อก้าวก่ายกิจการของประเทศอื่นในช่วงการแพร่ระบาดของไวรัสโคโรนา ซึ่งทำให้ระบบสาธาณสุขและเศรษฐกิจของประเทศทั่วโลกประสบภาวะทุพพลภาพ รอยเลื่อนใหม่อันเป็นผลจากการแพร่ระบาดก่อให้เกิดความแตกแยกของยุโรปรวมทั้งประชากร เศรษฐกิจ-สังคมและการเมือง เปิดโอกาสให้รัสเซียแพร่กระจายข้อมูลบิดเบือนเกี่ยวกับแหล่งกำเนิดของไวรัสโคโรนา โดยเฉพาะการประดิษฐ์อาวุธชีวภาพในห้องปฏิบัติการของชาติตะวันตก ทำให้เกิดเสียงสะท้อนของทฤษฎีสมคบคิดทางทหารทั่วโลก รัสเซียใช้การโฆษณาชวนเชื่อ (propaganda)[2] ความสำเร็จ (ที่ถูกกล่าวหา) ของตนในการต่อสู้กับไวรัสโดยเทียบเคียงกับความล้มเหลวของชาติตะวันตกรวมทั้งสหรัฐฯ[3]

          ความแตกแยกข้ามมหาสมุทรแอตแลนติกระหว่างสหรัฐฯและยุโรป เป็นโอกาสที่สุกงอมสำหรับรัสเซียในการแทรกแซงกิจการของต่างประเทศ เมื่อปลายมีนาคม 2020 ประธานาธิบดีวลาดิเมียร์ ปูติน ของรัสเซียได้หารือทางโทรศัพท์กับประธานาธิบดีสี จิ้นผิง ของจีน โดยยกย่องประธานาธิบดีสี จิ้นผิง เกี่ยวกับการรับมือตอบสนองการแพร่ระบาดของไวรัสโคโรนา ขณะที่จีนปิดบังข่าวสารการแพร่ระบาดของไวรัสในช่วงต้นและทำให้การระบาดแพร่ไปทั่วโลก เชื้อโรคไวรัสโคโรนากลายเป็นต้นแบบของ infodemic ซึ่งองค์การอนามัยโลก (WHO) อธิบายว่า เป็นการระบาดของข้อมูลจำนวนมากทั้งที่ถูกต้อง (accurate) และเป็นเท็จ (falseinformation) เกี่ยวกับไวรัสโคโรนา โดยเฉพาะอย่างยิ่งการแพร่กระจายอย่างรวดเร็วบนสื่อสังคม (social media) ซึ่งทำให้เข้าใจผิดและยากที่จะประเมินความน่าเชื่อถือของแหล่งข่าวและคำแนะต่าง ๆ[4]

          ข้อมูลบิดเบือนของรัสเซียออกแบบมาเพื่อสร้างความแตกตื่นและไม่ไว้วางใจ การแพร่ระบาดของไวรัสโคโรนาถูกสร้างขึ้นเพื่อการเผยแพร่ข้อมูลบิดเบือน รัสเซียได้ส่งเสริมการผลิตเรื่องเล่าหรือการขยายความเรื่องจริงที่เป็นหลุมพรางทำให้ประเทศตะวันตกต่อต้านกันและกัน การแพร่ระบาดของไวรัสโคโรนาเป็นโอกาสสุกงอมให้รัสเซียแสวงประโยชน์จากความแตกแยกระหว่างคนรวยกับคนจนไปจนถึงคนสูงอายุกับคนหนุ่มสาว ประชาชนในประเทศรู้สึกโกรธเกรี้ยวรัฐบาลของตนที่เตรียมการรับมือการระบาดของไวรัสโดยขาดแคลนอุปรณ์ เครื่องมือหรือทักษะที่จำเป็น (ill-prepared) ความตึงเครียดในชุมชนสูงขึ้นและตกหลุมพรางความขัดแย้งระหว่างเพื่อนบ้าน

          ความกังวลทางเศรษฐกิจที่ท่วมท้นและความกลัวว่าเศรษฐกิจกำลังจะถดถอย ทำให้ปัญหาทวีความรุนแรง ข้อมูลบิดเบือนของรัสเซียหาทางเน้นให้เห็นจุดเด่นความรุนแรงระหว่างรุ่น สร้างกระแสหรือมุกขำขันบางอย่างที่แพร่กระจายอย่างรวดเร็ว (memes) ในสื่อสังคม เพื่อตำหนิปฏิกิริยา (มากไปหรือน้อยไป) ที่เกิดจากคำสั่ง (ข้อจำกัด) ทางสังคมที่ออกโดยรัฐบาลหรือส่วนปกครองในท้องถิ่น การรณรงค์แพร่กระจายข้อมูลบิดเบือนของรัสเซียจะมีความแข็งกร้าวมากขึ้นอย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้เมื่อเข้าสู่ช่วงการเลือกตั้งประธานาธิบดีสหรัฐฯในปลายปี 2020

          เอกสารล่าสุดที่รวบรวมโดยสหภาพยุโรปตั้งข้อสังเกตุว่า สื่อรัสเซียและสื่อที่สนับสนุนรัสเซียได้แพร่ข้อมูลบิดเบือนเพื่อซ้ำเติมวิกฤติด้านสาธารณสุขในประเทศตะวันตก[5] สร้างสาร (ข้อความ) ภาษาอังกฤษ สเปน อิตาลี เยอรมนีและฝรั่งเศส ข้อมูลบิดเบือนของรัสเซียยังรวมถึงการสนับสนุนข้ออ้างอย่างแข็งกร้าวของอิหร่านที่กล่าวหาว่าไวรัสโคโรนาเป็นอาวุธชีวภาพของสหรัฐฯ การเผยแพร่ข้อมูลบิดเบือนว่า แหล่งกำเนิดของไวรัสมาจากการประดิษฐ์ (สร้าง) อาวุธในห้องทดลองของชาติตะวันตก ข้อความดังกล่าวสะท้อนทฤษฎีสมคบคิดทางทหารทั่วโลก เอกสารอื่น ๆ ระบุถึงการบิดเบือนว่า ผู้อพยพเป็นต้นเหตุของไวรัสโคโรนาและแพร่เชื้อไปทั่วยุโรปหรือสรุปว่าไวรัสโคโรนาเป็นเรื่องหลอกลวงหรือเป็นคำสาปตลอดจนข้อมูลบิดเบือนซึ่งต่อต้านการฉีดวัคซีน

          รายงานทางการระบุว่า รัสเซียมีผู้ติดเชื้อไวรัสโคโรนาจำนวน 300 คนจากประชากรทั้งหมด 146 ล้านคน คงไม่ต้องพูดเลยว่ามีน้อยคนที่จะเชื่อว่ารัสเซียบอกความจริง แม้ยากที่จะคาดทำนายได้อย่างแม่นยำถึงการแพร่ระบาดของไวรัสในรัสเซีย ในอดีตรัสเซียเคยโกหกตัวเลขการแพร่ระบาดของเชื้อไวรัส HIV/AIDS รวมทั้งสถิติการใช้ยาภายในประเทศ การโฆษณาชวนเชื่อของรัสเซียเมื่อไม่นานมานี้กล่าวถึง “ความสำเร็จ” ของรัสเซียในการต่อสู้การแพร่ระบาดของไวรัสโดยเทียบเคียงกับความล้มเหลวของประเทศตะวันตกรวมทั้งสหรัฐฯ
            การโฆษณาชวนเชื่อจำนวนหนึ่งของรัสเซียกล่าวโทษสหภาพยุโรปเรื่องไวรัสโคโรนา และอ้างว่าสหภาพยุโรป (EU) คือ หายนะของยุโรป ในความเป็นจริงยากที่จะตรวจสอบว่า รัสเซียได้รับผลกระทบจากการแพร่กระจายของไวรัสโคโรนาในระดับใด อย่างไรก็ตาม รัสเซียจะยังคงถือโอกาสแพร่กระจายข้อมูลบิดเบือนเกี่ยวกับไวรัส โดยมีเจตนาเชิงกลยุทธ์เพื่อแบ่งแยกตะวันตกในห้วงเวลาที่ประเทศต่าง ๆ จำเป็นต้องทำงานร่วมกัน

---

[1] ข้อมูลที่ถูกบิดเบือนและบุคคลที่เผยแพร่ก็รู้แก่ใจว่าไม่เป็นความจริงเป็นการเจตนาโกหกและมีเป้าหมายคือ กลุ่มคนที่ถูกหลอกได้ง่ายโดยผู้ไม่ประสงค์ดี ดู การเสนอข่าวปลอมและข้อมูลบิดเบือน : คู่มือเพื่อการศึกษาและฝึกอบรมด้านวารสารศาสตร์ UNESCO Available at https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000372137

[2] ไม่เหมือนกับข้อมูลบิดเบือน (disinformation) แม้ข้อมูลบิดเบือนอาจถูกใช้เพื่อส่งเสริมโฆษณาชวนเชื่อได้ แต่การโฆษณาชวนเชื่อมักมีการดัดแปลงที่เห็นได้ชัดกว่าข้อมูลบิดเบือน โดยส่วนใหญ่เน้นการส่งเนื้อความที่มีผลต่อความรู้สึกและอารมณ์มากกว่าการให้ข้อมูล Neale, S. (1977). Propaganda. Screen 18 - 3, pp 9 - 40 อ้างใน การเสนอข่าวปลอมและข้อมูลบิดเบือน : คู่มือเพื่อการศึกษาและฝึกอบรมด้านวารสารศาสตร์ เอกสาร PDF สืบค้นที่ https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000372137

[3] RUSSIA EXPLOITS CORONAVIRUS AS NEW OPPORTUNITY TO SPREAD DISINFORMATION INTELBRIEF March 24, 2020 Available at: https://mailchi.mp/thesoufancenter/russia-exploits-coronavirus-as-new-opportunity-to-spread-disinformation?e=c4a0dc064a

[4] How experts are fighting the Coronavirus 'infodemic' World Economic Forum Last updated: 5th March 2020 Available at: https://www.weforum.org/agenda/2020/03/how-experts-are-fighting-the-coronavirus-infodemic/

[5] Russian media ‘spreading Covid-19 disinformation’ By Jennifer Rankin in Brussels The Guardian Wed 18 Mar 2020 Available at: https://www.theguardian.com/world/2020/mar/18/russian-media-spreading-covid-19-disinformation

About Kim
Kim is a retired civil servant, specializing in intelligence analysis. He loves productivity hacks, minimalist workflows and CSI series.