โควิด-19 ไม่ใช่ “หงส์ดำ”: โอกาสจากความท้าทาย (ตอนที่ 1)

‘Coronavirus is the black swan of 2020,’ warns Sequoia Capital ที่มาภาพ:https://thenextweb.com/news/sequoia-capital-coronavirus-black-swan-event-2020

.....ควรสร้างความเข้าใจในระดับประชาชนทั่วไปว่า “วัคซีนที่ดี” หมายความว่า โอกาสที่เกิดผลข้างเคียงรุนแรงเหมือนเราถูกหวยรางวัลที่ 1 (ซึ่งเป็นไปได้ยาก) แต่ประโยชน์ที่เราจะได้รับจากวัคซีนมีโอกาสเท่ากับเราจะถูกหวย (แ-ก) รับประทาน (เป็นไปได้มาก)  อ.พญ.ขวัญหทัย แก้วปู่วัด Clinical Assistant Professor, University of Iowa Hospitals and Clinics[1]

นักการเมืองและประธานเจ้าหน้าที่บริหาร (CEOs) จำนวนมากเรียกการแพร่ระบาดของโควิด-19 ว่าเป็นปรากฏการณ์ “หงส์ดำ (Black swan)” ซึ่ง Nassim Nicholas Taleb บัญญัติขึ้นในหนังสือของเขา[2] หมายถึงเหตุการณ์ที่สร้างความประหลาดใจครั้งใหญ่เหนือการคาดหมาย เช่น การพบเห็นหงส์สีดำในออสเตรเลีย (เดิมผู้คนเชื่อว่าหงส์ทั้งหมดเป็นสีขาว) ส่งผลกระทบอย่างรุนแรงมหาศาล และมนุษย์พยายามหาคำอธิบายถึงสาเหตุการเกิดขึ้นของเหตุการณ์ดังกล่าวราวกับว่าสามารถพยากรณ์ได้[3]

ไม่น่าแปลกใจที่หลายคนเรียกการแพร่ระบาดของโควิด-19 ว่าเป็นปรากฏการณ์ “หงส์ดำ” แต่มันใช่หรือ? Ryan A. Bourne คอลัมนิสต์ของ Daily Telegraph ผู้เขียนหนังสือชื่อ Economics in One Virus อธิบายแนวคิดทางเศรษฐศาสตร์แบบเรียบง่ายผ่านวิธีการรับมือการแพร่ระบาดของสหรัฐฯ โดยใช้โควิด-19 เป็นตัวเปรียบเทียบ[4] “ดูเหมาะกับนักการเมืองและซีอีโอที่ทำให้เรามั่นใจว่าเป็นความจริง หากไม่มีใครคาดการณ์การแพร่ระบาดของไวรัสได้ล่วงหน้า ในที่สุดนักการเมืองและธุรกิจต่าง ๆ ก็จะหลุดพ้นจากบาปของความล้มเหลวในการเตรียมการหรือตอบสนองเหตุการณ์ที่เกิดขึ้น”

การระบุว่าการแพร่ระบาดเป็น “หงส์ดำ” ทำให้ซีอีโอสามารถโน้มน้าวให้รัฐบาลประกันตัวพวกเขาด้วยเงินภาษีของประชาชนอย่างง่ายดาย ตราบเท่าที่นักการเมืองยังมีความกังวล การจัดประเภทให้การแพร่ระบาดของเชื้อโรคเป็นปรากฏการณ์หงส์ดำ พวกเขาก็ไม่จำเป็นต้องอธิบายให้ผู้คนเข้าใจว่าเพราะเหตุใดจึงถูกจับกุมโดยไม่ทันได้เตรียมตัว

          ดังนั้นทั้งนักการเมืองและซีอีโอจึงมีแรงจูงใจในการตีตราให้การแพร่ระบาดเป็นปรากฏการณ์ “หงส์ดำ” แต่ Taleb กลับไม่เห็นด้วย เขากล่าวกับ The New Yorker ในเมษายน 2020 ว่า “หงส์ดำ” กลายเป็น “สำนวนซ้ำซากของสิ่งเลวร้ายใด ๆ ที่ทำให้เราประหลาดใจ”

การแพร่ระบาดเกิดขึ้นเป็นประจำในประวัติศาสตร์ ตั้งแต่ต้นศตวรรษที่ 20 มีการแพร่ระบาดของไข้หวัดสเปนปี 1918 - 1920 ไข้หวัดใหญ่เอเชียปี 1957 - 1958 เมื่อเร็ว ๆ นี้ก็มีการแพร่ระบาดของอีโบลา โรคทางเดินหายใจเฉียบพลันรุนแรง (SARS) โรคทางเดินหายใจตะวันออกกลาง (MERS) และการติดเชื้อไวรัสนิปาห์ ซึ่ง Bourn เขียนไว้ว่า “มนุษยชาติต้องรับมือการแพร่ระบาดของไวรัสที่น่าตกใจอยู่เสมอและความเสี่ยงเหล่านั้นเพิ่มสูงขึ้นในโลกที่มีการเชื่อมต่ออย่างลึกซึ้งและการเดินทางทางอากาศมีราคาถูกลง”

          บทความในวารสาร Harvard Business Review ปี 2017 ระบุว่า “การแพร่ระบาดเกิดขึ้นด้วยอัตราความถี่มากขึ้น…แต่อัตรายของภัยคุกคามจากโรคระบาดร้ายแรงยังคงถูกมองข้าม” แม้มีคำเตือนจำนวนมากในช่วงหลายปีที่ผ่านมา แต่รัฐบาลทั่วโลกก็ไม่ได้เตรียมการรับมือการแพร่ระบาด อาจเป็นเพราะว่าเราไม่สามารถแจ้งเตือนการแพร่ระบาดล่วงหน้าได้อย่างแม่นยำ จึงเป็นเรื่องยากสำหรับรัฐบาลของหลายประเทศที่ไม่มีทรัพยากรเพียงพอในการเตรียมการรับมือ

คำอธิบายนี้ใช้ไม่ได้กับประเทศตะวันตกที่ร่ำรวย Bourn เขียนว่า “ผู้มีสิทธิเลือกตั้งมักจะให้รางวัลผู้ที่ตอบสนองวิกฤตการณ์ด้วยการบรรเทาทุกข์ กล่าวอีกนัยหนึ่ง อย่าให้รางวัลแก่ผู้ที่เตรียมการป้องกันไม่ให้เกิดผลเลวร้ายจากวิกฤต” เรื่องนี้จึงเป็นการอธิบายว่า ทำไมรัฐบาลทั่วโลกถึงไม่ได้เตรียมพร้อมที่จะรับมือกับการแพร่ระบาดของโควิด-19

กฎข้อนี้มีข้อยกเว้น เกาหลีใต้เป็นหนึ่งในประเทศที่จัดการรับมือผู้ติดเชื้อระลอกแรกได้ดีกว่าประเทศอื่น ๆ เนื่องจากประเทศนี้เคยมีการแพร่ระบาดของโรค MERS ในปี 2015 และรัฐบาลในขณะนั้นก็ถูกวิพากษ์วิจารณ์อย่างกว้างขวางเกี่ยวกับการบริหารจัดการการแพร่ระบาด ซึ่งเปลี่ยนแรงจูงใจทางการเมือง ต่อมาเกาหลีใต้ก็เตรียมพร้อมได้ดีขึ้น

ความจริงหลายประเทศทั่วโลกที่เผชิญปัญหาการแพร่ระบาดของโควิด-19 ในรอบแรก สามารถเตรียมรับมือได้อย่างค่อนข้างดีเมื่อมีการแพร่ระบาดในรอบที่สอง ยกเว้นบางประเทศที่วัวหายแล้วยังไม่ล้อมคอก ซ้ำยังกล่าวโทษว่าประชาชนไม่ระมัดระวังตัว สำหรับไทยสถานการณ์การแพร่ระบาดรอบที่ 3 น่ากังวลมากขึ้นและต้องฝากความหวังที่วัคซีนซึ่งกระจายสู่ประชาชนได้อย่างเชื่องช้าอีกทั้งมีปัจจัยใหม่ที่จะต้องติดตามอย่างใกล้ชิด

จํานวนผู้ติดเชื้อรายใหม่ของไทยยังทรงตัวในระระดับสูง เมื่อ 24 พฤษภาคม 2021 พบผู้ติดเชื้อรายใหม่ 3,328 ราย (นับเป็นวันที่ 3 จํานวนผู้ติดเชื้อของไทยอยู่ในระดับเกิน 3,000 ราย) มาจากในประเทศ (ตามระบบเฝ้าระวัง) 1,325 ราย ค้นหาเชิงรุก 1,592 ราย เรือนจํา 460 ราย และต่างประเทศ 5 ราย ยังคงต้องให้น้ำหนักกับจำนวนผู้ติดเชื้อใน Cluster ใหม่ ๆ โดยเฉพาะในพื้นที่กรุงเทพมหานครและเพชรบุรี

ช่วงสุดสัปดาห์ที่ผ่านมา ไทยตรวจพบผู้ติดเชื้อโควิด-19 สายพันธุ์ใหม่เพิ่มเติมอีก 2 สายพันธุ์ คือ 1) สายพันธุ์อินเดีย จากแคมป์ที่พักแรงงานก่อสรางในเขตหลักสี่ กรุงเทพมหานคร และ 2) สายพันธุ์แอฟริกาใต้จากการระบาดที่ อ.ตากใบ จ.นราธิวาส สร้างความกังวลว่าอาจเกิดการระบาดของโควิด-19 สายพันธุ์ใหม่ชนิดอื่น ๆ ในไทยได้อีก ซึ่งจะซ้ำเติมการระบาดของโควิด-19 สายพันธุ์์อังกฤษ ที่กำลังระบาดอยู่ในขณะนี้ได้

ปัจจัยที่ช่วยบรรเทาความกังวล คือ การกระจายวัคซีน เมื่อ 27 พฤษภาคม 2021 ไทยฉีดวัคซีนให้ประชาชนแล้ว 3.21 ล้านคน (คิดเป็นร้อยละ 4.6 ของประชากรทั้งประเทศ) เพิ่มขึ้น 1.73 ล้านคนจากช่วงต้นพฤษภาคม 2021 ที่ 1.48 ล้านคน ตามแผนกระจายวัคซีนระบุว่าในมิถุนายน 2021 จะมีการกระจายวัคซีนเชิงรุกมากขึ้น ล่าสุดองค์การอนามัยโลก (WHO) เปิดเผยว่า วัคซีน Pfizer Moderna และ AstraZeneca (ซึ่งเป็นวัคซีนหลักของไทย) มีประสิทธิภาพในการยับยั้งการป่วยรุนแรง ในผู้ป่วยติดเชื้อโควิด-19 สายพันธุ์อินเดียและป้องกันการติดโควิด-19 กลายพันธุ์[5]

ประเทศที่พึ่งพารายได้จากเศรษฐกิจท่องเที่ยว เร่งเปิดประตูรับชาวต่างชาติ[6] สหภาพยุโรม (EU) มีมติเห็นชอบตามข้อเสนอของคณะกรรมาธิการยุโรป (EC) ให้ผ่อนคลายกฎเกณฑ์ในการกำหนดประเทศที่ “ปลอดภัย” และอนุญาตให้นักท่องเที่ยวจากต่างประเทศใดก็ตามที่ฉีดวัคซีน   โควิด-19 ครบโดส (Pfizer BioNTech J&J และ AstraZeneca) สามารถเดินทางเข้ามาในสหภาพยุโรปได้โดยไม่มีการกักตัว ทั้งนี้ ภายใต้เกณฑ์ปัจจุบันของ EU ประเทศที่ปลอดภัยจะต้องมีผู้ติดเชื้อโควิด-19 รายวันไม่เกิน 25 คน ต่อประชากร 10,000 ราย ในช่วง 14 วันที่ผ่านมา[7] (ยังมีต่อ)

---

[1] คุยเรื่องวัคซีนแบบตรงไปตรงมากับอาจารย์แพทย์ไทยในอเมริกา ตรงนี้! Daily Topics May 15, 2021 Available at: https://www.youtube.com/watch?v=V2gb7tgxjbI

[2] Nassim Nicholas Taleb, The Black Swan: The Impact of the Highly Improbable Fragility (New York: Random House LLC, 2010).

[3] Covid-19 pandemic is not a black swan event By Vivek Kaul mint Updated: 17 May 2021 Available at: https://www.livemint.com/opinion/online-views/covid19-pandemic-is-not-a-black-swan-event-11621182126326.html

[4] Economics In One Virus by Ryan A Bourne: A fascinating argument Book Review By Stephen Bush The Big Issue May 15, 2021 Available at: https://www.bigissue.com/culture/books/economics-in-one-virus-by-ryan-a-bourne-a-fascinating-argument/

[5] รายงาน Market Talk กลยุทธ์การลงทุน ประจำวัน 24 พฤษภาคม 2021 บริษัทหลักทรัพย์เอเชียพลัส (ASPS)  เอกสาร PDF http://www.efinancethai.com/research/ASP/Daily_240521.pdf

[6] ประเทศต่างๆ ที่พึ่งพารายได้จากธุรกิจท่องเที่ยวเร่งเปิดพรมแดนเพื่อต้อนรับนักท่องเที่ยวชาวต่างชาติอีกครั้ง หลังการระบาดของโควิด-19 กระทบภาคเศรษฐกิจดังกล่าวทั่วโลกเมื่อปีที่ผ่านมาราว 145 ล้านล้านบาท โดยธุรกิจการบินอย่างเดียวมีรายได้ลดลงถึง 4 ล้านล้านบาท ตามรายงานของ The World Travel & Tourism Council ข่าว VOA ไทย 28 พฤษภาคม 2021 https://www.voathai.com/a/foreign-travels-covid-rules-ease-for-tourism-income/5907600.html?ltflags=mailer

[7] Investment Weekly Report สถานการณ์และมุมมองการลงทุนประจำสัปดาห์ 17 – 21 พฤษภาคม 2564 บลจ.กสิกรไทย 24 พฤษภาคม 2564

About Kim
Kim is a retired civil servant, specializing in intelligence analysis. He loves productivity hacks, minimalist workflows and CSI series.